متغیر

در بسیاری از مواقع، در اپلیکیشن های جاوااسکریپتی باید با اطلاعات سر و کار داشته باشیم. برای مثال دو اپلیکیشن را ببینید:

1. فروشگاه آنلاین – اطلاعات شامل کالاهایی است که برای فروش قرار داده شده اند.
2. پیام‌رسان – اطلاعات شامل مخاطبین، پیام ها و چیزهای مرتبط است.

متغیر برای ذخیره سازی و کار با این اطلاعات به کار می رود.

صرفا جهت اطلاع بدانید که در زبان انگلیسی متغیر variable نامیده می شود.

متغیر

متغیر، بخشی نام گذاری شده از حافظه‌ی RAM سیستم است که داده و اطلاعات را در آن ذخیره می کنیم.

برای ایجاد یک متغیر در جاوااسکریپت، از کلیدواژه ی let استفاده می کنیم.

عبارت زیر متغیری به نام message ایجاد می کند (از این به بعد می‌گوییم «متغیّر را تعریف می‌کند») :

let message;

حالا با استفاده از عملگر = (در ادامه در مورد عملگرها بحث خواهیم کرد) می‌توانیم مقادیر و اطلاعات دلخواه را درون این متغیر بریزیم:

let message;

message = 'مجید';
// در خط بالا رشته ی مجید را درون متغیر می ریزیم

رشته ی 'مجید' درون بخشی از حافظه ی کامپیوتر که با متغیر message مرتبط است ذخیره می‌شود. حالا ما با استفاده از اسم متغیر می توانیم به اطلاعات درون آن دسترسی پیدا کنیم:

let message;
message = 'مجید';

alert(message); 
// خط بالا اطلاعات درون این متغیر را در خروجی نمایش می دهد

برای مختصرنویسی، هر دو عمل تعریف متغیّر و ریختن مقدار درون آن را در یک خط می‌نویسیم:

let message = 'salam'; // در این خط هم متغیر را تعریف می کنیم و هم مقداری را درونش می ریزیم

alert(message); // salam

همچنین می توان چند متغیر را در یک خط تعریف کرد:

let user = 'مجید', age = 33, message = 'سلام';

با این کار کد ما کوتاه تر نوشته می شود اما این سبک کدنویسی اصلا توصیه نمی شود. جهت آن که کدها خوانایی بهتری داشته باشند،‌ هر متغیر را درون یک خط تعریف و مقدار دهی کنید.

تعریف متغیرها در چند خط کمی طولانی تر است اما خوانایی را بهبود می دهد:

let user = 'مجید';
let age = 33;
let message = 'سلام';

بعضی‌ها وقتی می‌خواهند چند متغیّر را در چند خط تعریف کنند، به این شکل کد می‌نویسند:

let user = 'مجید',
  age = 33,
  message = 'سلام';

…این افراد گاهی اوقات ویرگول را قبل از نام متغیّر می‌گذارند. به این شکل:

let user = 'مجید'
  , age = 33
  , message = 'سلام';

از نظر فنی، همه ی این موارد کار مشابهی را انجام می دهند. بنابر انتخاب یکی از روش های بالا شخصی‌ست و به سلیقه ی شما بستگی دارد.

کلیدواژه var به جای let

در اسکریپت های قدیمی، کلیدواژه ی var را بسیار زیاد خواهید دید:

var message = 'سلام';

کلیدواژه ی var شبیه به let کار می‌کند. این کلیدواژه نیز برای تعریف متغیّر است، اما به یک روش قدیمی این کار را انجام می دهد.

در کلیدواژه ی let تغییر محسوس و مهمی نسبت به var رخ داده است، اما فعلا در اینجا برای ما اهمیت ندارد. این موضوع را در آینده در مقاله ای با عنوان کلیدواژه var مورد بررسی قرار می هیم.

یک مثال برای درک بهتر

خیلی ساده‌تر مفهوم متغیر را درک می‌کنیم اگر تصور کنیم که متغیر جعبه‌ای برای نگه‌داری داده و اطلاعات است. جعبه ای که یک نام منحصر به فرد روی آن چسبانده اند.

برای نمونه، متغیر message را بصورت جعبه‌ای در نظر می گیریم که برچسب "message" روی آن چسبانده شده و مقدار "سلام" را درونش قرار داده ایم.

می توانیم هر مقداری را که بخواهیم درون این جعبه قرار دهیم.

همچنین هر چند بار که بخواهیم می توانیم محتوای آن را تغییر دهیم.

let message;

message = 'سلام';

message = 'دنیا'; // مقدار را تغییر دادیم

alert(message);

هنگامی که مقدار جعبه تغییر کرد، مقدار قدیمی از جعبه حذف می شود.

می توانیم دو متغیر تعریف کنیم و مقدار یکی را درون دیگری بریزیم:

let hello = 'Hello world!';

let message;

// با خط زیر مقدار درون متغیر سمت راست را درون متغیر سمت چپ می ریزیم
message = hello;

//حالا هر دو متغیر مقدار برابری دارند
alert(hello); // Hello world!
alert(message); // Hello world!
 
 

نام گذاری متغیر

دو محدودیت برای نام گذاری متغیر در جاوااسکریپت وجود دارد:

1. نام تنها باید از حروف، اعداد و علامت هایی مانند $ و _ تشکیل شود.
2. اوّلین کاراکتر نباید عدد باشد.

نمونه ای از عناوین صحیح:

let userName;
let test123;

وقتی نام متغیر از چند کلمه تشکیل می‌شود، نام گذاری به روش camelCase انجام می‌شود. به این شکل که کلمات پشت سر هم نوشته می شوند و هر کلمه با حرف بزرگ انگلیسی آغاز می شود، غیر از اوّلین کلمه: مثلاً myVeryLongName.

نکته ی جالب این است که می توان از علامت $ و _ در نام‌گذاری متغیر استفاده کرد. این دو علامت مثل حروف الفبای عادی به حساب می‌آیند و معنی خاصی ندارند.

نام‌های زیر صحیح هستند:

let $ = 1; // متغیری را با علامت $ تعریف کرده
let _ = 2; //متغیری را با علامت _ تعریف کرده

alert($ + _); // 3

مثال هایی از نام غیرمجاز برای متغیر:

let 1a; // نباید عنوان با عدد آغاز شود

let my-name; // خط فاصله در عنوان مجاز نیست

let نام = '...';
let پیام = '...';

let let = 5;

let return = 5;
//هر دو عنوان بالا غیر مجازند

num = 5; // متغیر num اگر وجود نداشته باشد ایجاد خواهد شد

alert(num); // 5

"use strict";

num = 5; // خطا، num تعریف نشده است

ثابت

برای تعریف ثابت (متغیری با محتوای غیرقابل تغییر) که در زبان انگلیسی به آن constant گفته می شود، بجای کلیدواژه ی let از const استفاده می کنیم:

const myBirthday = '16.10.1365';

متغیری که با کلیدواژه ی const تعریف شود ثابت نامیده می شود. این متغیرها قابل تغییر نیستند. تلاش برای تغییر محتوای آن‌ها موجب بروز خطا می شود:

const myBirthday = '18.04.1982';

myBirthday = '01.01.2001'; // خطا، نمی توان محتوای ثابت را تغییر داد

وقتی برنامه‌نویس مطمئن است که قرار نیست مقدار متغیّری را تغییر دهد، می‌تواند برای تعریف این متغیر از کلیدواژه‌ی const استفاده کند. مثلا متغیری که همواره نام کاربر را در خورد نگه می دارد را می توان با const تعریف کرد.

ثابت با حروف بزرگ

گاهی ثابت‌هایی برای نگه داری یک سری اطلاعات استفاده می کنیم که این اطلاعات به سختی در ذهن باقی می مانند.

این ثابت‌ها را با حروف بزرگ الفبا نام‌گذاری می‌کنیم و اگر نام متغیّر از چند کلمه تشکیل شده بود کلمات را با _ جدا می‌کنیم.

برای نمونه، بیایید چند عدد ثابتی را که برای نگه‌داری مقادیر رنگی وب (هگزادسیمال) ایجاد شده اند بررسی کنیم:

const COLOR_RED = "#F00";
const COLOR_GREEN = "#0F0";
const COLOR_BLUE = "#00F";
const COLOR_ORANGE = "#FF7F00";

//زمانیکه نیاز پیدا می کنیم از یک رنگ استفاده کنیم بصورت زیر عمل می کنیم
let color = COLOR_ORANGE;
alert(color); // #FF7F00

مزایای این روش:

• عبارت COLOR_ORANGE بسیار راحت تر از مقدارش یعنی #FF7F00 به ذهن سپرده می شود.
• این که #FF7F00 را اشتباه بنویسیم بسیار محتمل تر از این است که عبارت COLOR_ORANGE را اشتباه بنویسیم.
• زمانی که کد را مطالعه می کنیم، عبارت COLOR_ORANGE را به سادگی درک می‌کنیم و مفهومش را می‌فهمیم. در حالی که کد #FF7F00 را نه.

چه موقع باید ثابت‌ها را به این شیوه نام‌گذاری کنیم و چه موقع به شکل عادی نام‌گذاری کنیم؟ در این باره توضیحاتی ارائه می‌دهیم.

استفاده از const یعنی هرگز قرار نیست مقدار تغییر کند. بعضی از ثابت‌ها طوری هستند که حتی قبل از اجرای کد هم مقدار آن ها را می دانیم، مثل مقدار رنگ قرمز که همیشه #F00 است. ولی مقدار بعضی از متغیرهای ثابت در زمان اجرا تعیین می شود. این متغیرها بعد از آن که مقدارشان تعیین شد، دیگر نمی توانند تغییر کنند. برای نمونه:

const pageLoadTime = /* زمانیکه طول می کشد تا صفحه بارگزاری شود */;

مقدار متغیر pageLoadTime پیش از بارگزاری کامل صفحه مشخص نیست، بنابر این به شکل عادی نام‌گذاری می شود. اما این متغیر همچنان یک ثابت است زیرا بعد از آن که مقدار آن را تعیین کردیم دیگر نمی تواند تغییر کند.

به عبارت دیگر ثابت هایی که نامشان با حروف بزرگ نوشته می شود فقط برای نگه‌داری مقادیری استفاده می شوند که سخت به ذهن سپرده می شوند.

متغیرها را درست نام‌گذاری کنیم

می توان گفت هنگام صحبت از مفهوم متغیر موضوعی مهم تر از نام‌گذاری صحیح متغیر وجود ندارد.

نام متغیر باید واضح و شفاف باشد و مقداری که درون متغیر قرار دارد را خیلی ساده توضیح دهد.

نام گذاری متغیر از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مهارت های مربوط به برنامه نویسی است. نگاه مختصری به نام متغیرها می تواند نشان بدهد که کدام کد را فرد مبتدی و کدام را کدنویس حرفه‌ای نوشته است.

در پروژه‌ی واقعی، بیشتر زمان ما را تغییر و توسعه‌ی کدهای موجود می‌گیرد و کمتر پیش می آید نوشتن کد جدید از صفر وقت زیادی بگیرد. وقتی ما بعد از مدتی بر می‌گردیم که پروژه‌های قبلی را تغییراتی بدهیم، پیداکردن متغیرها و اطلاعاتی که خوب نام‌گذاری شده‌اند بسیار راحت‌تر از سایر اطلاعات است.

لطفا پیش از آن که متغیری را تعریف کنید چند لحظه خوب در مورد نام‌گذاری آن فکر کنید.

چند قانون خوب

• از نام های قابل فهم برای انسان استفاده کنید مثلاً userName و shoppingCart.
• از نام‌گذاری متغیرها بصورت مخفف و کوتاه شدیداً پرهیز کنید زیرا خوانایی کدهای شما خوانایی کم می‌شود. مثلاً a و b و c.
• نام‌ها را تا حد ممکن کوتاه و توصیفی بنویسید. data و value اصلاً اسم‌های خوبی برای نامگذاری متغیّرها نیستند. این نوع نام‌گذاری هیچ مفهومی را به خواننده‌ی کد منتقل نمی کند. تنها در صورتی از این سبک اسامی استفاده کنید که بقیه ی کد مشخص کند ما به چه نوع data یا value اشاره می کنیم.
• از نام‌هایی که در تیم برنامه نویسی و میان همکارانتان مورد قبول هستند استفاده کنید. اصطلاحاتی را بین اعضای تیم خود قرارداد کنید، و همیشه از آن اسامی استفاده کنید. مثلاً اگر به کاربری که از سایت‌تان بازدید می کند user می‌گویید، پس از آن متغیر های مرتبط را به شکل currentUser و newUser نام‌گذاری کنید، نه currentVisitor و newManInTown.

قوانین بالا ساده به نظر می‌رسد. امّا در عمل ایجاد متغیرهایی با نام مختصر و توصیفی چندان هم ساده نیست. تسلّط به این کار نیاز به تمرین و مداومت دارد.

خلاصه

برای نگه داری اطلاعات و انجام کارهایی روی آن لازم است از متغیر استفاده کنیم. تعریف متغیّر با استفاده از کلیدواژه های var ، let و const انجام می‌شود.

• let – روش جدید تعریف متغیّر است.
• var – روش قدیمی تعریف متغیّر است. در حالت عادی از این کلیدواژه نباید در کدمان استفاده کنیم. تفاوت های let با var در مقاله ای جداگانه بررسی خواهد شد.
• const – همانند let است اما مقدارش هرگز نمی تواند تغییر کند.

متغیر باید جوری نام‌گذاری شود تا به سادگی بتوانیم به محتوای درون آن پی ببریم.